Öksürük, sağlık hizmetlerine yapılan başvurularda en çok karşılaşılan semptomlardan biri olup solunum yolu hastalıklarının başlıca şikâyetlerinden birisidir. Yetişkin bireylerin yaklaşık %3-12`sinde öksürük ortaya çıkar. Öksürük normal bir refleks durumu olsa da bazen tıbbi bir durum veya hastalığın bir habercisidir.
Akut ve kronik öksürükler kesin olarak birbirinden ayrılmasa da genellikle yetişkinlerde en az sekiz hafta; çocuklarda en az dört hafta öksürük kronik sayılır. Kronik öksürük yetişkinlerin yaklaşık %40`ında tanımlanmış bir nedene bağlı değildir veya tedaviye rağmen sürekli öksürük durumu vardır. Bilinmeyen nedenler dışında üst ve alt solunum yolları hastalıkları ve reflü (GÖRH), kronik öksürüğün en sık karşılaşılan nedenleridir. Kronik öksürük, diğer bir neden olan, sigara içen bireylerde, içmeyen ve sigarayı bırakanlara kıyasla üç kat daha fazla görülür.
Öksürük Krizi Nedir?
Öksürük, solunum yolları ve akciğere ulaşan yabancı maddeleri vücuttan atmaya yarayan bir reflekstir. Koruyucu bir mekanizma olduğundan sağlık açısından gerekli ve yararlıdır. Ancak bazı durumlarda yoğun ve kronik bir hal alarak öksürük krizlerine yol açar. Doğal bir öksürme olayının dışında boğazın tahriş olması çoğunlukla öksürüğü meydana getirir.
Öksürük krizleri, çevreden gelen uyarılar veya vücuttaki hastalıkların etkisiyle ortaya çıkar. Kullanılan ilaçlar, maddeler ve hava kirliliği çevresel etkenlerdendir. Özellikle göğüs hastalıkları ve enfeksiyonlar ise iç kaynaklı öksürük nedenleridir. Bir semptom olarak öksürük, göğüs hastalıkları kliniklerinde en sık başvuru nedenidir.
Öksürük Krizi Neden Olur?
Öksürük krizleri kuru veya mukuslu/ıslak öksürük şeklindedir. Hastalıklar ve çevresel faktörler, mukus salınımını artırır veya azaltır. Genellikle öksürük krizlerinin nedenleri şu şekildedir.
- Astım ve alerjiler
- Reflü (GÖRH)
- Solunum yolu enfeksiyonları
- Kalp yetmezliği
- İlaçlar
- Travma ve uyuşturucu kullanımından kaynaklı akciğer hasarı
- Uyku apnesi
- Amfizem
Tüm bu nedenler dışında kronik bronşit ve amfizem çoğunlukla sigara içen bireylerde ortaya çıkar. Bu iki hastalık akciğerin tahribatına yol açar ve öksürüğe neden olur. Ek olarak her iki öksürük türü de enfeksiyon, akciğer hastalığı ve tahriş edici maddeden kaynaklanan iltihaptan kaynaklanabilir.
Öksürük Krizine Ne İyi Gelir?
Öksürük krizleri rahatsız edici ve acı verici bir hal alabilir. Ancak öksürme vücudun doğal bir korunma mekanizması olduğundan tamamen ortadan kaldırmak güç olabilir. Aşağıdaki maddeler öksürük krizlerinizi gidermede size yardımcı olabilir;
- Tuzlu su çözeltisi ile gargara yapmak, solunum yollarındaki tıkanıklığı gidermeye yardımcı olabilir. ½ çay k. tuzu bir bardak suya karıştırarak çalkalayabilirsiniz. Yaklaşık otuz saniye veya mümkün olduğu kadar uzun bir süre gargara yapınız.
- Ilık ve kafeinsiz bitki çayına bal, zencefil, limon suyu ekleyebilirsiniz. Reflünüz varsa limon tercih etmeyiniz.
- Öksürük krizlerine dekonjestan spreyler iyi gelebilir. Dekonjestan sprey, geniz akıntısını gidermeye yardımcıdır ve altı yaşından büyük çocuklar ve yetişkinler kullanabilir. Ancak alışkanlık yapma riski nedeniyle uzun süreli kullanıma uygun değildirler.
- Odanızın havası kuruysa hava nemlendirici kullanabilirsiniz.
Boğazı nemlendirmek için soğuk sıvılar yerine ılık sıvılar tüketiniz. Yatmadan önce duş almak veya buharlı bir odada durmak astımınız yoksa boğazınızı rahatlatabilir. - Yatarken yastıklarınızı yükselterek öksürük krizlerini bir miktar önleyebilirsiniz. Böylelikle geniz akıntısı ve mukus varlığında boğazınız daha fazla tahriş olmayacaktır.
- Öksürük krizini yatıştırmak için farklı içeriklerde pastiller boğazı kayganlaştırır ve mukus üretimini geçici olarak azaltır. Hekiminizin önereceği ürünleri boğazınızı yatıştırmak için kullanabilirsiniz. Ancak boğulma riskinden dolayı yatarken asla kullanmayınız.
- Öksürüğün altında yatan nedeni bulmak ve çözüm üretmek en iyi çözümdür. Hayat kalitenizi etkileyen bir öksürük rahatsızlığınız var ise hekim muayenesini ihmal etmemelisiniz.
Öksürük Krizi Ne Zaman Enfeksiyon Göstergesidir?
Öksürük krizleri solunum yolu enfeksiyonunun göstergelerinden biri sayılır. Öksürük krizinin zatürre ve bronşit gibi enfeksiyon kaynaklı olup olmadığını şu belirtilerle anlayabilirsiniz:
- Islak/ mukuslu öksürük
- Sarı veya yeşil mukus gelmesi
- Yüksek ateş
- Hırıltı
- Nefes darlığı
- Göğüste rahatsızlık hissi
Solunum yolu enfeksiyonunun neden olduğu öksürük krizi enfeksiyon geçtikten bir süre sonra dahi devam edebilir. Beklenenden uzun süren ısrarcı öksürük durumunda bir sağlık kuruluşuna başvurmanız en iyi seçenektir.
Öksürük Krizinde Ana Nedenin Teşhisi
Uzun süreli ve yoğun süren öksürük krizlerinin altında yatan nedenler için mutlaka doktorunuza başvurunuz. Öksürük krizlerinin nedenini teşhis etmek için bir veya birkaç test uygulanır:
- Bakteriyel bulaşma için boğaz veya burundan sürüntü alınması
- Enfeksiyon belirtisi olan beyaz kan hücreleri sayısının saptanması için kan testleri
- Astım tespiti için akciğer fonksiyon testi veya spirometre
- Burun ve göğüste solunum yolu enfeksiyonu ve hasarlar için röntgen veya bilgisayarlı tomografi (BT)
- Reflünün varlığını teşhis etmek için üst sindirim sistemine endoskopi
- Akciğer içini görüntülemek için bronkoskopi
- Burun boşluğu ve sinüsleri görüntülemek için rinoskopi kullanılır.
Öksürüğün ana nedeni teşhis edildikten sonra tedavi aksamadan başlatılmalı ve düzenli kontroller sağlanmalıdır.
Öksürük Krizi Nasıl Önlenir?
Öksürük krizi yönetimi genellikle krizi önlemek amacıyla değil semptom hafifletmeye yöneliktir. Bu nedenle o anki krizi gidermek amaçlanır. Ancak öksürük krizine neden olan durumlar kontrol altına alındığında krizler de önlenmiş olur.
- Fazla kilo veya obezite nefes almayı güçleştirebilir. Nefes alışverişini kontrol altına almak ve fazla kilodan korunmak için egzersiz yapınız.
- Tütün ürünleri ve solunan diğer maddelerden kaçınınız.
- Nefesinizi kontrol etmek ve mide asit geri akışını önlemek için yoga ve meditasyon gibi gevşeme egzersizleri deneyiniz.
- Yiyecekleri yavaş ve iyice çiğneyerek tüketiniz. Sıcak ve soğuk içecekleri hızlı içmeyiniz.
- Reflü gibi durumlarda öksürüğü tetiklememek için başınızın altına fazladan yastık kullanınız.
- Toz, akar, polen gibi alerjen maddelerden korunmak amacıyla çarşaf, kilim ve perdelerinizi değiştiriniz veya haftada bir sıcak suda yıkayınız.
- Hava kirliliği ile öne çıkan yerlerde maske tercih ediniz.
Gece Öksürük Krizi Neden Olur?
Gece ortaya çıkan öksürük krizi nedenleri birçok farklı duruma bağlı olabilir.
- Grip ve soğuk algınlığı gibi viral enfeksiyonlar, gece öksürüklerinin en sık nedenlerindendir. Solunum yolları enfeksiyon ile muzdarip iken tahriş riski yüksektir. Bu, hassasiyeti arttırır ve öksürük kaçınılmaz olur.
- Kronik ve kuru öksürüğün başlıca nedeni olan astım, hava yollarını daraltıp şişirerek nefes almayı güçleştirir. Tek başına öksürük her zaman astım belirtisi değildir. Bunun yanı sıra nefes darlığı, göğüste sıkışma, hırıltı ve göğüste ağrı öksürüğe eşlik eder.
- Reflüye sahipseniz, mide asit içeriği solunum yollarına ilerlediği için burada tahrişe neden olur ve öksürüğü tetikler. Solunum yollarındaki tahribat boğaz ağrısı, ses kısıklığı, göğüste ağrılı yanma hissi ve ağza acı/ ekşi tat gelmesi ile kendini gösterir.
- Sinüzit gibi mukus üretiminin fazla olduğu durumlarda, özellikle gece yatarken solunum yollarına geçen mukus öksürüğü tetikler. Ek olarak baş ve boğaz ağrısı, boğazda yumru hissi ve normalden fazla burun akıntısı ile karşınıza çıkar.
- Şiddetli öksürük krizleri bazen bakteri nedenli bulaşıcı bir solunum yolu enfeksiyonu olan boğmacayı işaret eder. Boğmaca, kontrol edilemeyen bir öksürüğe neden olur ve bu durum, nefes almayı dahi zorlaştıracak seviyededir. Bebekler ve küçük çocuklarda daha ağır seyreder. Erken belirtileri grip gibi görünse de ilerleyen zamanlarda ağız kenarlarında morarma, yüzde kızarıklık, kusma ve nefes darlığı görülür.
Gece Öksürük Krizine Ne İyi Gelir?
Gece meydana gelen öksürük krizlerine yönelik öneriler daha çok öksürüğü yatıştırmak amacıyla yapılır.
- Ilık bitki çayınızı bal ile içebilirsiniz. Ilık sıvı, boğazdaki mukus tabakanın giderilmesinde yardımcı olur. Bir yaşından küçük çocuklarınız için bal kullanmayınız.
- Reflü ve yoğun geniz akıntısına sahipseniz, başınızın altına yastık koyarak eğiminizi yükseltebilirsiniz.
Gece öksürük krizine yakalanma olasılığı nedeniyle başucunuzda ılık su, öksürük ilacı veya düzenli kullandığınız damlalar bulundurabilirsiniz. - Yatak odanızın nemsiz ve kuru bir havaya sahip olması öksürüğü arttırır. Ancak çok nemli bir ortam da öksürüğü tetikler. Bu nedenle odanın nem oranını %50 seviyelerinde tutabilirsiniz.
- Vücudunuz alerjiye yatkınsa bazen öksürük krizleri zorlaşır. Nevresim takımlarında biriken toz ve ölü deriler, alerjiyi tetikleyerek öksürüğe neden olur. Bu durumdan korunmak için nevresim takımlarını sık sık değiştirebilirsiniz.
- Kronik ve şiddetli bir biçimde öksürük krizi yaşıyorsanız mutlaka doktorunuza başvurmalısınız. Krizin altında yatan neden bulunmalı ve en uygun tedaviye başlamalısınız.
Öksürük vücudun verdiği normal ve gerekli bir tepkidir. Çeşitli nedenlere bağlı olarak şiddeti ve süresi değişir. Ancak öksürük krizleri hayatınızın doğal akışını etkiliyorsa ve uyku döngünüzü değiştiriyorsa mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurmalı ve uzman sağlık personelinden yardım almalısınız.
